COVID-19 (SARS-CoV-2)

• Szkodliwy czynnik biologiczny z 3. grupy zagrożenia ¹, powoduje:
  • ostrą niewydolność oddechową,
  • włóknienie płuc ² ,
    ale także:
  • objawy neurologiczne, ból głowy, nudności, zaburzenia węchu i smaku, uczucie splątania, zaburzenia świadomości, a w ciężkich przypadkach choroby mózgowo-naczyniowe, biegunkę, wymioty,
  • ostre uszkodzenia nerek,
  • ostrą niewydolność serca,
  • „zespół pocowidowy” – post covid, long covid. ³
• Ocena ryzyka zawodowego: ciężkość następstw – zagrożenie może powodować choroby, które są przyczyną ciężkich i stałych dolegliwości lub nawet śmierci.
• Może powodować chorobę zawodową (w Polsce w latach 2020-2022 orzeczono 2059 przypadków zawodowych COVID-19).
• Narażenie zawodowe: pracownicy podmiotów leczniczych, pracownicy pracujący w bliskim kontakcie ze współpracownikami lub ogółem społeczeństwa (barmani, kelnerzy, konserwatorzy żywności, konduktorzy, stewardzi, opiekunowie dzieci, nauczyciele przedszkoli i szkół, kierowcy autobusów, tramwajów i taksówek itp.) ^{4 5}.
• Środki ograniczające ryzyko: szczepienia. Pracodawca zleca wykonywanie prac związanych z narażeniem na kontakt ze szkodliwym czynnikiem biologicznym zakwalifikowanym do 3. grupy zagrożenia pracownikom właściwie zabezpieczonym, w tym uodpornionym przy użyciu dostępnych szczepionek (§ 16 pkt 2 rozporządzenia). Ponadto: środki ochrony osobistej, przestrzeganie zasad higieny, wdrażanie działań edukacyjnych: świadomość ryzyka, wiedza o zagrożeniu i konsekwencjach zdrowotnych.

Cel programu zdrowotnego:

• Zwiększenie ochrony pracowników przed zachorowaniem i ciężkim przebiegiem COVID-19.

Cele szczegółowe:

• Edukacja: zwiększenie wiedzy pracowników o narażeniu na czynnik biologiczny i jego możliwym szkodliwym działaniu, a także o możliwych sposobach ochrony.
• Działania profilaktyczne: realizacja szczepień ochronnych przeciw COVID-19 wśród pracowników.

Kleszczowe Zapalenie Mózgu (KZM)

• Szkodliwy czynnik biologiczny z 3. grupy zagrożenia ¹ powoduje kleszczowe zapalenie mózgu, które należy do najczęściej rozpoznawanych neuroinfekcji wirusowych w Polsce. Prowadzi do uszkodzenia tkanki nerwowej ² .
• Każdego roku w Polsce choruje 200-300 osób – wszystkie przypadki wymagały leczenia szpitalnego.
• Może prowadzić do niebezpiecznych powikłań neurologicznych i psychiatrycznych wymagających długotrwałego leczenia i rehabilitacji.
• Zachorowania dotyczą wszystkich grup wiekowych.
•  Nie ma skutecznego leku – szczepienie jest jedynym skutecznym sposobem ochrony przed zachorowaniem i powikłaniami ³ .
• Ocena ryzyka zawodowego: ciężkość następstw – zagrożenie może powodować choroby, które są przyczyną ciężkich i stałych dolegliwości lub nawet śmierci.
• Może powodować chorobę zawodową.
• Narażenie zawodowe: osoby zawodowo narażone na ryzyko ukąszenia przez kleszcze to przede wszystkim: pracownicy eksploatacji lasu, rolnicy, pracownicy straży leśnej, zbieracze runa leśnego, straż graniczna, pracownicy zieleni miejskiej, pracownicy podróżujący w kraju i poza nim w regionach uznanych za endemiczne, jeśli aktywności podejmowane w trakcie wykonywania pracy niosą ze sobą ryzyko pokłucia przez kleszcze.
• Zachorowania na KZM występują w całej Polsce, dlatego cały jej obszar powinien być traktowany jako zagrożony wystąpieniem Kleszczowego Zapalenia Mózgu.
• Środki ograniczające ryzyko: szczepienia – pracodawca zleca wykonywanie prac związanych z narażeniem na kontakt ze szkodliwym czynnikiem biologicznym zakwalifikowanym do grupy 3. zagrożenia pracownikom właściwie zabezpieczonym, w tym uodpornionym przy użyciu dostępnych szczepionek (§ 16 pkt 2 rozporządzenia). Ponadto: środki ochrony osobistej – odzież ochronna, repelenty, wdrażanie działań edukacyjnych: świadomość ryzyka, wiedza o zagrożeniu i skutkach zdrowotnych.

Cel programu zdrowotnego:

• Zwiększenie ochrony pracowników przed zachorowaniem i ciężkim przebiegiem kleszczowego zapalenia mózgu (KZM).

Cele szczegółowe:

• Edukacja: zwiększenie wiedzy pracowników o narażeniu na czynnik biologiczny i jego możliwym szkodliwym działaniu, a także o możliwych sposobach ochrony.
• Działania profilaktyczne: realizacja szczepień ochronnych przeciw KZM wśród pracowników.

Wirus grypy typu A,B i C

• Szkodliwy czynnik biologiczny z 2. grupy zagrożenia ¹ powoduje grypę, która jest ostrą chorobą zakaźną.
• Zwykle objawy powodują absencję 7-14 dni, według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego w pierwszym tygodniu stycznia 2023 roku liczba zachorowań wyniosła 306,6 tys. w porównaniu do 60,8 tys. w 2022 roku.
  Ciężki przebieg grypy to m.in. zapalenie płuc i oskrzeli, zapalenie ucha środkowego, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, zaostrzenie istniejących chorób przewlekłych, powikłania neurologiczne ² .
• W Polsce, w zależności od sezonu, rejestruje się od kilkuset tysięcy do kilku milionów zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę.
• Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) grypa należy do najczęstszych zawodowych infekcji wśród pracowników ochrony zdrowia ³ .
• Ocena ryzyka zawodowego: ciężkość następstw – zazwyczaj przebieg łagodny, ale powikłania mogą powodować choroby, które są przyczyną ciężkich i stałych dolegliwości lub nawet śmierci.
• W Polsce nie rozpoznawano grypy jako choroby zawodowej, ale może być za taką uznana (podobnie jak COVID-19).
• Narażenie zawodowe: pracownicy podmiotów leczniczych, pracownicy pracujący w bliskim kontakcie ze współpracownikami lub ogółem społeczeństwa.
• Środki ograniczające ryzyko: szczepienia, środki ochrony osobistej, przestrzeganie zasad higieny, świadomość ryzyka, wiedza o zagrożeniu i skutkach zdrowotnych.
  Szczepienia zmniejszają ryzyko hospitalizacji z powodu grypy o 51,9% ⁴ .
• Szczepienie przeciwko grypie jest najskuteczniejszą metodą zapobiegania tej chorobie i najlepiej wykonać je przed rozpoczęciem okresu zwiększonej zachorowalności na grypę w danej populacji, optymalnie w okresie od września do końca października

Cel programu zdrowotnego:

• Zwiększenie ochrony pracowników przed zachorowaniem i ciężkim przebiegiem grypy.

Cele szczegółowe:

• Edukacja: zwiększenie wiedzy pracowników o narażeniu na czynnik biologiczny i jego możliwym szkodliwym działaniu, a także o możliwych sposobach ochrony.
• Działania profilaktyczne: realizacja szczepień ochronnych przeciw grypie wśród pracowników.

Meningokoki

• Szkodliwy czynnik biologiczny z 2. grupy zagrożenia, powoduje inwazyjną chorobę meningokokową (IChM).
• Przebiega najczęściej jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub posocznica (zwana potocznie sepsą) ¹ .
• Ocena ryzyka zawodowego: ciężkość następstw – zagrożenie może powodować choroby, które są przyczyną ciężkich i stałych dolegliwości lub nawet śmierci.
• Meningokoki mogą powodować chorobę zawodową.
• Narażenie zawodowe: pracownicy podmiotów leczniczych (dużych szpitalnych oddziałów ratunkowych, oddziałów intensywnej terapii, oddziałów zakaźnych) i pracownicy laboratorium z bliskim kontaktem z chorym lub materiałem zakaźnym, pracownicy przebywający w zbiorowiskach (przedszkolach, żłobkach, domach studenckich, internatach, koszarach), osoby podróżujące ^{2 3 4} .
• Środki ograniczające ryzyko – szczepienia, środki ochrony osobistej, przestrzeganie zasad higieny, świadomość ryzyka, wiedza o zagrożeniu i skutkach zdrowotnych, chemioprofilaktyka.
  

  Cel programu zdrowotnego:

• Zwiększenie ochrony pracowników przed zachorowaniem i ciężkim przebiegiem inwazyjnej choroby meningokokowej.

Cele szczegółowe:

• Edukacja: zwiększenie wiedzy pracowników o narażeniu na czynnik biologiczny i jego możliwym szkodliwym działaniu, a także o możliwych sposobach ochrony.
• Działania profilaktyczne: realizacja szczepień ochronnych przeciw meningokokom wśród pracowników.

Migrena

• Choroba przewlekła, charakteryzująca się nawracającymi epizodami bólu głowy i towarzyszącymi objawami,w tym dowolną kombinacją bólu, wrażliwości na światło, dźwięk i rzadziej węch i dotyk, nudności lub wymioty^{1, 2}.
• Szczyt zachorowań to grupa wiekowa 30–39⁴, czyli najlepsze lata aktywności zawodowej.
• W 2022 roku według raportu ZUS-u migrena znalazła się w rankingu 10 jednostek chorobowych generujących największą liczbę zaświadczeń lekarskich jednodniowych wystawionych z tytułu choroby własnej. Stanowiła 1,8% wszystkich zwolnień w przypadku kobiet.
• W dużym badaniu przeprowadzonym w jednym z hiszpańskich szpitali, w 2022 roku oszacowano koszty bezpośrednie i pośrednie, jakie generują pracownicy chorujący na migrenę. W badaniu wzięło udział 667 pracowników. Ogólne straty ekonomiczne szpitala oszacowano na 439 848,90 EUR miesięcznie w wyniku wykorzystania zasobów opieki zdrowotnej w miejscu pracy (136 028 EUR miesięcznie), natomiast dodatkowo oszacowano koszty pośrednie (czyli koszty absencji + obniżonej wydajności w pracy – prezenteizmu) na 303 820,90 EUR miesięcznie. Stan zdrowia 110 pracowników odpowiadał za połowę kosztów pośrednich (165 017,2 EUR na miesiąc)⁵.
• Oszacowano korzyści z zaangażowania się pracodawców w programy profilaktyczne związane z epizodami bólu głowy. W ramach programu uczestnicy otrzymali jedną konsultację telemedyczną w celu ustalenia diagnozy migreny lub wysokiego prawdopodobieństwa wystąpienia migreny oraz 6 sesji zindywidualizowanego telecoachingu prowadzonego przez wyspecjalizowaną pielęgniarkę w celu optymalizacji leczenia migreny i edukacji dotyczącej stylu życia ograniczającego epizody bólu głowy. Analiza kosztów wykazała, że ​​uczestnicy zyskali średnio 10,8 dni roboczych w roku, które wcześniej tracili z powodu migreny, co przełożyło się na dodatni zwrot z inwestycji na poziomie 490%. Wzrosła także wydajność w pracy⁶.

Nadciśnienie

• Absencja chorobowa z powodu chorób układu krążenia to 4,4 % dni w strukturze wszystkich przyczyn absencji chorobowej pracowników.
• Umieralność z powodu tych chorób w Polsce należy do najwyższych w Europie.
• Szacuje się, że około 40% osób dorosłych po 25. roku życia choruje na nadciśnienie tętnicze⁷.
• Na ich rozwój wpływa wiele czynników związanych ze współczesnym stylem życia, m.in.: nieodpowiednia dieta, palenie tytoniu i picie alkoholu, stres czy brak lub niewystarczająca ilość aktywności fizycznej.
• Liczne badania wskazują również na korelację między stresem w pracy a nadciśnieniem⁸, a także niekorzystnym wpływem pracy siedzącej (np. korzystanie z komputera) na rozwój czynników ryzyka chorób układu krążenia.
• Szacuje się, że pracownicy spędzają w pozycji siedzącej średnio 80 tys. godzin w ciągu całego życia zawodowego^{9, 10}.

Cel programu zdrowotnego:

• Obniżenie zachorowalności i absencji chorobowej wśród osób objętych programem.
• Wczesne wykrywanie chorób i czynników ryzyka we współpracy z jednostką podstawową służby medycyny pracy.

Cele szczegółowe:

• Edukacja: zwiększenie wiedzy pracowników o narażeniu, a także o możliwych sposobach ochrony.
• Działania profilaktyczne: realizacja programu zdrowotnego.

Wypalenie zawodowe

• Wypalenie zawodowe stało się jednym z najważniejszych psychospołecznych zagrożeń zawodowych współczesnego społeczeństwa, generującym znaczne koszty dla pracodawców^{1, 2, 3, 4}.
• Ogromny negatywny wpływ wypalenia zawodowego na pracę i życie osobiste pracowników, oddziałujący również na gospodarkę i zdrowie publiczne, skłonił Światową Organizację Zdrowia (WHO) do włączenia tego problemu do 11. rewizji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11) jako zjawisko występujące wyłącznie w kontekście zawodowym⁵.
• Zespół wypalenia zawodowego jest indywidualną reakcją na chroniczny stres w pracy, który rozwija się stopniowo, powodując zmiany w stanie zdrowia⁶.
• Z badań wynika, że ​​pracownicy o wyższym poziomie wypalenia zawodowego są bardziej narażeni na różne problemy ze zdrowiem, takie jak: bóle mięśniowo-szkieletowe, choroby układu pokarmowego i układu krążenia, bóle głowy, zwiększona podatność na infekcje, a także bezsenność i chroniczne zmęczenie^{7, 8}.
• Wypalenie zawodowe niebezpiecznie zwiększa poziom kortyzolu we krwi i stanowi niezależny czynnik ryzyka cukrzycy typu 2.
• W USA tylko w grupie lekarzy roczny koszt wypalenia zawodowego oszacowano na ok 4,6 mld dolarów.
• Według raportu „Twój psycholog” i „Just Join IT” z 2022 roku wypalenie zawodowe jest problemem, który w różnym stopniu oraz z różną częstotliwością dotyka 70% pracowników branży IT⁹.
• Programy profilaktyczne mogą skutecznie obniżyć objawy wypalenia zawodowego.

Cel programu zdrowotnego:

• Zapobieganie i obniżenie absencji chorobowej z powodu wypalenia zawodowego osób objętych programem.

Cele szczegółowe:

• Edukacja: zwiększenie wiedzy pracowników na temat objawów i skutków wypalenia zawodowego, a także o możliwych sposobach ochrony.
• Zapobieganie wypaleniu zawodowemu. Promocja zdrowia psychicznego wśród pracowników, co może przyczynić się do zwiększenia ich efektywności pracy i lojalności.